وي با اشاره به اينکه در روند مذکور، ميز مذاکرات را هم ترک نکرديم، اما طرف مقابل در طول مذاکرات گذشته شرط مي گذاشت که اول بايد ايران فعاليت هاي خود راتعليق کند، بعد مذاکره کنيم، ادامه داد: جمهوري اسلامي هرگز چنين چيزي را نپذيرفت چراکه تجربه تلخ سال هاي 82 تا 84 را پشت سر گذاشته بوديم و البته غربي ها هم فشارها و تهديدهاي خود را افزايش مي دادند.

عراقچي عنوان کرد: مقاومت ملي ايران در مقابل تحريم ها و پيشرفت چشم گير ايران در حوزه دفاعي و رشد و شکوفايي دانش هسته اي سبب شد تا غربي ها جز مذاکره بدون پيش شرط راه ديگري نداشته باشند و به همين دليل غربي ها پاي ميز مذاکره نشستند.

وي در ادامه به نخستين دوره مذاکرات در اجلاس استانبول اشاره کرد و ياد آور شد: اجلاس استانبول با مسئوليت جليلي به صورتي که مذاکرات با روش گام به گام و نه پيش شرط، ادامه يابد، برگزار شد و در دور بعدي مذاکرات در بغداد، پيشنهادات ما و غربي ها در روش گام به گام فاصله زيادي داشت؛ به همين دليل مذاکرات متوقف شد.

عضو ارشد هيئت مذاکره کننده کشورمان خاطرنشان کرد: غربي ها سراغ تحريم هاي بيشتر به ويژه در حوزه تحريم نفتي، بانکي و مالي رفته و آمريکايي ها تصويب کردند که هر شش ماه 20% خريد نفت ايران کاهش يابد؛ البته حتي چين و روسيه هم از مصوبه مذکور تبعيت کردند.

وي به آغاز مذاکرات آلماتي در اسفند 91 اشاره داشت و تشريح کرد: در آنجا پيشنهادات جديدي از طرف غربي ها ارائه شد و بنا شد که ايران در آلماتي 2 پاسخ پيشنهاد غربي ها را بدهد؛ در آلماتي 2، ايران بر حق غني سازي خود تاکيد کرد اما فاصله ما با غربي ها زياد بود و مذاکرات دوباره متوقف شد و در ايران نيز انتخابات جديد برگزار شد.

عراقچي با بيان اينکه البته از تابستان 92، آمريکايي ها از طريق عمان وارد مذاکرات شدند و مسير جديدي باز شد اما کار خيلي کند پيش مي رفت که البته انتخابات جديد اين مسير را هم موقتا متوقف کرد، اشاره کرد: پس از روي کار آمدن دولت جديد، همان مسير عمان ادامه پيدا کرد و همزمان 1+5 احيا شد و درنهايت پس از به ثمر رسيدن مذاکرات عمان، آن مسير نيز به 1+5 منتقل شد و سرانجام به مذاکرات ژنو رسيديم.

وي متذکر شد: ما در شرايطي به ژنو رفتيم که دستمان به لحاظ هسته اي کاملا پر بود و ما به اهدافمان رسيده بوديم؛ البته در مقابل هزينه هاي آن هم سنگين شده بود و غربي‌ها اجماع جهاني عليه ايران را دنبال مي‌کردند و کارها سخت تر مي شد به طوري که فروش نفت به شدت کاهش پيدا کرد و پول آن هم بر نمي گشت اما آمريکايي ها و متحدانشان به اين امر واقف بودند که ايران در مقابل تحريم و تهديد نه تنها تسليم نخواهد شد بلکه هر روز قدرتمندتر و مقاوم تر مي شود.

معاون وزير امور خارجه کشورمان اذعان کرد: در اين وضعيت دو طرف به اين نتيجه رسيدند که "مذاکره" باز هم انتخاب شود و مذاکرات بدون هيچ نوع پيش‌شرطي مورد توافق طرفين قرار گرفت يعني ايران با عزت و و اقتدار وارد مذاکرات شد و غربي‌ها از کليد پيش‌شرط‌هاي خود عقب‌نشيني کردند.

وي با بيان اينکه نکته قابل توجه و بسيار مهم، مواضع حکيمانه، مدبرانه و دورانديشانه مقام معظم رهبري بود، تأکيد کرد: چتر نگاه بدبينانه و عدم اعتماد به آمريکا و طرف مقابل بر سر مذاکرات از همه جهات به نفع جمهوري اسلامي در طول مذاکرات بود.

عراقچي با اشاره به اينکه ما در مذاکرات از مواضع قدرت و تهاجمي وارد شديم و پرقدرت عمل کرديم، گفت: پشتوانه توانمندي‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي و توانمندي‌هاي نظامي در کنار قدرت و نفوذ رهبري مقتدر و مقاومت ملت ايران ما را در مذاکرات در موضع قدرت قرار داد.

وي با بيان اينکه غني‌سازي حق تصريح‌شده ما در عهدنامه NPTاست اما اين حق را محدود کرده بودند، ادامه داد: ما برنامه دراز مدت خود را از طريق سازمان انرژي اتمي به آژانس ارائه خواهيم داد و مطابق برجام، حقوق هسته‌اي ما، فردو و نطنز حفظ شده و قطع‌نامه‌هاي شوراي امنيت لغو شده و تحريم‌ها لغو مي‌شود.

عضو ارشد هيئت مذاکره کننده کشورمان با تأکيد بر اينکه در هيچ بخشي از برجام به فعاليت‌هاي موشکي و تسليحاتي اشاره نشده است، تصريح کرد: اين دو موضوع در قطع‌نامه شوراي امنيت آمده است و براي ما الزام‌آور نيست؛ در برجام هم آمده که اگر برجام نقض شود، تحريم‌ها برمي‌گردند اينکه قطع‌نامه اجرا نشود، پس با نقض قطع‌نامه، تحريم‌ها برنمي‌گردد.

*سوالات اعضاي کميسيون برجام از عراقچي

نقوي حسيني پس از بيان بخشي از سخنان عراقچي در کميسيون ويژه بررسي برجام در مجلس اظهار کرد: ورود به محتوا، در پنج سرفصل اصلي در چارچوب طرح سوال از طرف همکاران و پاسخ اعضاي مذاکره‌کننده انجام مي‌شود که نخستين سرفصل جنبه‌هاي حقوقي برجام بود که سوالات در اين ارتباط مطرح شد.

سخنگوي کميسيون ويژه بررسي برجام در مجلس شوراي اسلامي به سوالات اعضاي اين کميسيون از عراقچي اشاره کرد و عنوان کرد: چرا برجام به مجلس نيامد، در حالي که طبق قانون اساسي بايد به مجلس بيايد؟ چرا متن برجام فارسي ارائه نشده، در حالي که يک طرف توافق ايران است؟ ضمانت حقوقي بدقولي و عهدشکني طرف مقابل چيست؟ آيا صرف برگشت‌پذيري کفايت مي‌کند؟ چرا در هيات هشت نفره قضاوت، پذيرفته شد که با 5 رأي نظر هيات تصويب و پذيرفته مي‌شود؟ آيا دولت مي‌تواند تعهدات 25 ساله داوطلبانه به عهده بگيرد در حالي که عمر اين دولت محدود است؟

وي ادامه داد: همچنين از عراقچي پرسيده شد آيا الزامات قانوني ماده واحده پروتکل الحاقي مجلس شوراي اسلامي رعايت شده است؟ آيا اصل 125 قانون اساسي در طي مراحل قانون برجام رعايت شده است؟ چرا مطابق برجام، ايران استثنا شده و به صراحت ذکر شده که برجام صرفاً براي ايران است و نه ساير کشورها؟ تکليف اجراي پروژه‌هاي هسته‌اي در آينده چيست؟ چرا خريد تجهيزات و همچنين نيازهاي حوزه‌هاي مختلف به تشخيص کارگروه خريد سپرده شده است؟ روز اجرا چه روزي است که قرار است تحريم‌ها در آن لغو شود؟ تلقي دنيا از تيم مذاکره‌کننده، به نمايندگي از حاکميت بود و يا به نمايندگي از طرف دولت؟ پس از 90 روز، اجرا شروع مي‌شود و بايد توافق اجرا شود؟ آيا تعهداتي که مي‌خواهد دولت اجرا کند، تعهدات دولت است يا تعهدات حاکميت؟

*پاسخ هاي عراقچي به سوالات نمايندگان

نقوي حسيني با اشاره به پاسخ هاي عراقچي، گفت: اين عضو ارشد تيم مذاکره کننده توضيح داد اينکه برجام لايحه شود و به مجلس بيايد در اختيار وزارت خارجه نيست، بلکه تصميم آن با دولت است؛ اما روز قانوني شدن برجام قطعا طبق قانون طي خواهد شد.

عراقچي با بيان اينکه از نظر ما فرقي نمي‌کند که برجام لايحه شود و به مجلس بيايد يا نيايد، اما به لحاظ مصالح کشور به صلاح نمي‌دانيم به مجلس بيايد، خاطرنشان کرد: اگر بخواهيم غير از متن انگليسي،‌ متن با زبان فارسي هم آورده شود، بايد به زبان 5 کشور ديگر هم آورده شود و در تغيير دچار مشکلات زيادي مي‌شويم.

معاون وزير امور خارجه کشورمان معتقد است: دولت مي‌تواند تعهدات بلندمدت بدهد و تنها ضمانت اجرا، خود ما هستيم و تنها راه آن هم بازگشت به شرايط قبل از توافق است و راهکار ديگري قابل تصور نيست، چرا که شکايت را نمي‌توان به خود آنها برد و منتظر آنها ماند. بنابراين خودمان، تعهداتمان را متوقف مي‌کنيم.

وي در خصوص کميسيون مشترک اظهار داشت: در اين باره نيز همه تصميمات اين کميسيون با اجماع است. پس اگر ما موافق نباشيم، هيچ چيز جز بازديد از اماکن نظامي در چارچوب پروتکل الحاقي تصويب نمي‌شود.

عراقچي با تأکيد بر اينکه پروتکل الحاقي هم امر غيرمتعارفي نيست، اشاره کرد: دسترسي‌ها در چارچوب پروتکل است و پروتکل الحاقي هم صرفا سياست‌هاي هسته‌اي اعلام شده از سوي کشور پذيرنده را در بازديد قابل دسترس قلمداد مي‌کند نه هر مکان و هر جايي را.

وي با بيان اينکه اگر آژانس به مکاني شک داشت بايد مسير طولاني را طي کند نه اينکه بازرسي قابل دسترسي شامل آن شود، ابراز کرد: يعني اين فرايند حداقل نزديک يک ماه زمان خواهد برد نه اينکه 24 ساعته امکان دسترسي داشته باشد و تازه همين بازرسي هم دسترسي مديريت شده است.

عضو ارشد هيئت مذاکره کننده کشورمان معتقد است: شرايط ما واقعا استثنا است؛ ثانياً اينکه برجام خاص ايران است، جنبه مثبت هم دارد. يعني آنچه که به‌عنوان حقوق براي ما در نظر گرفته شده نيز خاص ايران است.